जेनजी सुशासन योद्धा : भट्ट परिवारको सहारा, कान्छो ढल्यो

काठमाडौँ, पुस १ । भदौ २३ गते, विसं २०८२  गतिहीन राजनीतिक र शासकीय अभ्यासको अन्त्य गर्दै मुलुकको भाग्य र भविष्य बदल्ने सङ्कल्पका साथ नवयुवा तत्कालीन सरकार र राजनीतिक दललाई खबरदारी गर्न बिहानैदेखि माइतीघर मण्डला आसपास केन्द्रित भरहेका थिए । सडकमा युवाहरूको एउटै आवाज थियो– मुलुकमा व्याप्त भ्रष्टाचार अब निर्मूल हुनुपर्छ, सुशासन र सेवा प्रवाहमा सुधार आउनुपर्छ, स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारका क्षेत्रमा सरकार संवेदनशील बन्नुपर्छ । अवसरको न्यायोचित बाँडफाँट हुनुपर्छ । ‘डिजिटल प्लाटफर्म’ लाई प्रतिबन्ध होइन, झन् सहजीकरण गर्नुपर्छ ।

गोरखाको बारपाक सुलिकोट गाउँपालिका–५ का बिमलबाबु भट्ट समकालीन पुस्ताले उठाएका मुद्दाप्रति सहमत हुनुहुन्थ्यो । उहाँमा आफ्नो पुस्ताले मुलुकको विद्यमान दूरावस्था परिवर्तन गरेरै छाड्छ भन्ने दृढ विश्वास थियो । त्यसमा आफ्नो पनि योगदान हुनुपर्छ भनेर भट्ट त्यस दिन बिहानै ‘आन्दोलनमा नजानु’ भन्ने पारिवारिक दबादलाई अस्वीकार गर्दै आन्दोलनको मुख्य केन्द्र रहेको नयाँ बानेश्वरमा पुग्नुभयो ।

युवाहरूले थालेका प्रदर्शनको अग्रमोर्चामा उहाँ खडा हुनुभयो । प्रदर्शनकै क्रममा नयाँ बानेश्वर चोकमा प्रहरी र युवाबीच घम्साघम्सी र घकेलाधकेल भयो । लगत्तै सुरक्षाकर्मीबाट गोली चल्यो । भट्टको छातीमा गोली लाग्यो । सङ्घीय संसद्भवनको दक्षिणतर्फको मुख्य प्रवेशद्वार अघि ढल्नुभएका भट्टलाई साथीहरूले नजिकैको निजामती अस्पताल पुर्‍याए । अस्पताल पुर्‍याउँदा उहाँले शाहदत प्राप्त गरिसक्नुभएको थियो ।

त्यसैदिन विदेश जाने सम्झौता हुँदै थियो

मुलुकमा रोजगारीको उचित अवसर नपाएपछि बारपाक सुलिकोट–५ गोरखाका दाजुभाइ अनिल र बिमलबाबु वैदेशिक रोजगारीका लागि युरोप जाने तयारीमा जुटिरहनुभएको थियो । लामो समयदेखि काठमाडौँमा मामा हरिराम भट्टको छत्रछायाँमा हुर्केरहेका दुवै दाजुभाइले पोर्चुगल जानका लागि वैदेशिक रोजगार कम्पनीलाई सात लाख पैसासमेत बुझाइ सक्नुभएको थियो ।

वैदेशिक रोजगारबाट परिवारको आर्थिक अवस्था सुधार गर्ने र घर व्यवहार चलाउने भट्टको सपना थियो । “नेपालमा जागिर नपाएपछि भाञ्जामा नैराश्यता थियो, घरको आर्थिक स्थिति पनि त्यति राम्रो थिएन, अनि विदेश जाने प्रक्रियामा हुनुहुन्थ्यो”, सुशानस योद्धा भट्टको मामा हरिरामले भन्नुभयो ।

विमलले विजय न्यौपानेमार्फत वैदेशिक रोजगारीमा जान पैसा बुझासक्नुभएको थियो । भाञ्जाले पैसा बुझाएका बारेमा बुझ्न त्यसदिन मामा हरिराम एयरपोर्ट पुग्नुभएको थियो । त्यहाँ न्यौपानेसँग भेटेपछि उहाँले भाञ्जालाई फोन गर्नुभयो । त्यतिबेलासम्म बिमल कोठामै हुनुहुन्थ्यो । त्यसैदिन अपराह्न ४ बजे वैदेशिक रोजगारीका लागि सम्झौता गर्ने तय भएको थियो ।

“सम्झौताका लागि घरबाट हिँडेको भाञ्जा त्यतैबाट आन्दोलनमा जानुभएछ, करिब १ बजेतिर उहाँलाई गोली लागेछ”, मामा हरिरामले भन्नुभयो, “गोली लागेर पहिलो सहिद बिमल नै हुनुभएछ ।”

उहाँ (मामा) एयरपोर्ट क्षेत्रमै हुनुहुथ्यो । अपराह्न ३ बजेतिर उहाँलाई एक्कासि फोन आयो । फोनमा कसैले भन्यो– “बिमलको मोबाइल म सँग छ ।”

“मैले किन भनेर सोधेँ । उताबाट जवाफ आयो– बिलमलाई गोली लागेको छ, सिभिल अस्पतालमा आउनु,” बिमलका मामा हरिरामले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार आन्दोलनमा गोली लागेर ल्याइएकामध्ये मृत्यु भएको पहिलो व्यक्ति विमल नै हुनुहुँदो रहेछ । पहिचानका लागि बिमलको निधारमा १ नम्बर लेखिएको ‘ट्याग’ टाँसिएको थियो ।

मृत्युको खबर एक सातापछि

जेनजी आन्दोलनका क्रममा बिमलसहित ७६ जनाको निधन भयो । गाउँमै रहनुभएकी बिमलका आमा सीतालाई छोराले साहदत प्राप्त गरेको एक सातापछि मात्रै जानकारी दिइयो । आफन्तहरूले उहाँलाई बिमललाई गोली लागेको र अस्पतालमा उपचार भइरहेको मात्र खबर गरिएको थियो ।

आमा सीताले छोराका शव घर ल्याउने दिन भदौ ३० गते मात्र भाउजु र बहिनीबाट छोराको निधनको खबर थाहा पाउनुभएको थियो । आमा सीता आफूलाई सहारा दिने कान्छो छोरा निधनबाट ठूलो शोकमा हुनुहुन्छ । “सुख दुःखमा सहारा दिने घरको टाठोबाठो, अनि बलियो खम्बा उहीँ थियो, कान्छो ढलिहाल्यो”, भक्कानिँदै बिमलकी आमाले भन्नुभयो । बिमल काठमाडौँमा रहँदा धेरैजसो मामा घरमा नै बस्ने गर्नुहुन्थ्यो ।

बर्खायाममा घरको सबै काम सकेर भदौ ५ गते आमासँग बिदाबारी भएर बिमल निस्कनुभएको थियो । उहाँले मिल्यो भने छिट्टै विदेश जाने भन्नुहुन्थ्यो । सहिदकी आमा सीता अहिले खेतीपाती, गाई र बाख्रापाठा पालेर बसिरहनुभएको छ । “असारमा आएर कान्छोले धान र कोदो रोप्यो, अहिले घरभरी अन्न छ, खाने बेलामा बाबु हामीबीचमा छैन”, आमाी सीताले भन्नुभयो । बिमल गाउँमा सबैको प्यारो हुनुहुन्थ्यो । उहाँको निधनको पीडामा रसाएका गाउँलेका आँखा अझै ओभाएका छैनन् ।

बिमल माछा, मासु, र दूध, घिउको पारखी हुनुहुन्थ्यो । जतिबेला बिमल घरमा जानुहुन्थ्यो, आमाले छिमेकीबाट खोजेर ल्याएर पनि दूधदही खुवाउनुहुन्थ्यो । बिमलका आमा सीता सहिद परिवारलाई रोजगारी र मासिक भत्ता उपलब्ध गराउन सरकारलाई सुझाव दिनुहुन्छ ।

भाइ गुमाउँदाको शून्यता

बिमलका दाजु अनिलका अनुसार भदौ २३ गते अफिस जानु अघि आन्दोलनमा सहभागी हुने इच्छा जाहेर गरेका भाइलाई पटक–पटक आन्दोलनमा नजान भन्नुभयो । जवाफमा बिमलले भनुभयो, “जेनजीले उठाएका मुद्दा ठीक छ, क्रान्ति गर्नुपर्छ । आन्दोलनमा हामी नगएको जान्छ र भन्यो । त्यो विषयमा हामी दाजुभाइबीच झगडा जस्तै भयो ।”

त्यो दिन सम्झँदै दाजु अनिले भन्नुभयो, “अघिपछि जस्तै त्यो दिन पनि म बिहान ९ बजे अफिस गएँ । ऊ सुतिरहेको थियो । भाइले तपाईं पनि अफिस नजानुस्, आज हामीसँगै बसौँ भन्यो । जुन कुरा मैले मानिन अहिले पछुतो भएको छ । म बसेको भए सायद भाइ त्यहाँ जान्थेन कि भन्ने लाग्छ !”

परिवारको कान्छो सदस्यकारूपमा २०५९ मङ्सिर १० गते जन्मिनुभएका बिमलले मामा घरमा बसेर विद्यालय शिक्षा लिनुभएको थियो । उहाँले काठमाडौँको चामुण्डा एकेडेमीबाट विद्यालय शिक्षा पूरा गर्नुभयो । भाइसँगको अन्तिम संवाद स्मरण गर्दै अनिल सम्झनुहुन्छ, “भाइ ११ बजेर २१ मिनेटसम्म घरमै थियो । त्यति बेला पनि मैले फेरि भनेको थिएँ आन्दोलनमा नजा ।”

दाजु अनिलले अपराह्न २ बजेतिर फोन गरेर भाइ आन्दोलनमा गए नगएकाबारे बुझ्न फोन गर्नुभयो । तर त्यो फोन भाइ नभइ अर्कैले उठायो र उसले भन्यो– “तपाईँको भाइलाई गोली लागेको छ, अहिले कता पो हुनुहुन्छ ।”

“म आत्तिए, कहाँ छ भनेर सोधेँ । सिभिल अस्पताल भन्ने जवाफ पाएँ । म त्यस बेला न्यूरोडमा अफिसमा काम गरिरहेको थिएँ,” अनिलले भन्नुभयो, “म तत्कालै अफिसबाट निस्किए । सुन्धरामा आएँ ।”

त्यसअघि मामाको साथीले थाहा पाएर पहिले नै खबर गरिसक्नुभएको रहेछ ।

त्यस दिनको घटनाक्रम सम्झँदै अनिलले रासससँग भन्नुभयो – कर्फ्यू लागेकाले सुन्धरा पुगे पनि तत्काल त्यहाँ जान सवारीसाधन भेटिएन । २ बजे त्यहाँबाट चढेको बसले घुमाएर साँझ ६ बजे पेप्सीकोला झारिदियो । त्यसपछि ट्याक्सी चढेर आएको थिएँ कर्फ्यूका कारण तीनकुनेबाट अघि बढ्न सकिन । त्यसबीचमा मामा अस्पताल पुग्नु भयो । उहाँबाट भाइको छातीमा गोली लागेर निधन भएको खबर सुनेपछि विक्षिप्त जस्तै भएँ ।

अस्पतालले त्यहाँका शव राति नै महाराजगञ्ज शिक्षण अस्पतालमा लगेको रहेछ । भदौ २५ गते मात्रै भाइको अनुहार देखेँ । सानै उमेरदेखि आफ्नो काँधमा राखेर हुर्काएको भाइलाई काठमाडौँमासमेत अभिभाकत्व दिएको थिएँ । निम्नस्तरको किसान परिवार भएकाले सामान्य धान, मकै र कोदो उब्जनी भए पनि सजिलै घर धान्न सक्ने अवस्था थिएन, उहाँले आफ्नो पृष्ठभूमि सम्झिनुभयो – पछिल्लो समय दुवै जना विदेशजाने सोचमा थियौँ ।

दाजु अनिलका अनुसार मिलनसार, साहासिक, हक्की स्वभावका बिमलको फुटबल, हाइजम्प, जिम्न्यास्टिक रोजाइका खेलकुदमा पर्थ्यो । गाउँमा खसी काट्न पर्‍यो भने सबैलाई सघाउहुन्थ्यो । बिमल असारको मध्यतिर घर गएर आमा–बालाई धान र कोदो रोप्न सहयोग पुर्‍याउनुभयो । घरको त्यो काम सकेर भदौको पहिलो हप्ता काठमाडौँ फर्कनुभएको थियो । त्यसलगत्तै दाजुभाइ विदेश जाने सोच बनाउनुभयो र म्यानपावर कम्पनीलाई पैसा बुझाउनुभयो ।

अनिल भन्नुहुन्छ, “हरेक गतिविधिमा उसको सम्झना हुन्छ । लामो समयको अन्तरालमा जन्मिएको कान्छो भाइ मैले नै बोकेर हुर्काए । उसले के खाने, के कसो गर्ने भनी सोधिरहन्थ्यो । सँगैँ खाइखेली गरियो । भाइ गुमाउनुपर्दा असह्य पीडा छ । पलपलमा सम्झना हुन्छ । कोठमा बाहिर गएको बेला दिनको १० पटकसम्म फोन गर्थ्यो, त्यो नहुँदा शून्य जस्तै भएको छ ।”