अब एआईले रोगबारे पनि भविष्यवाणी गर्न सक्ने, वैज्ञानिकसँग तालिम लिन थाल्यो

काठमाडौं, आश्विन २ । वैज्ञानिकहरुले एक एआई मोडेल सिर्जना गरी वर्षौं पहिले नै चिकित्सा निदानको उपायका लागि सक्षम हुन उनले च्याटजिपिटीजस्ता एआई प्रविधिलाई तालिम दिइरहेको बताएका छन्।  

‘नेचर’ जर्नलमा प्रकाशित एक शोधपत्रमा डेल्फी–टु एम एआईले भविष्यमा हुनसक्ने एक हजारभन्दा बढी रोगको पूर्वानुमान गर्ने बताइएको हो।  

अनुसन्धानकर्ताले बेलायतको ‘यूके बायो बैङ्क’को तथ्याङ्कमा आधारित नमूनाहरुलाई प्रशिक्षित गरेका बताएका छन्। यो एउटा ठूलो बायोमेडिकल अनुसन्धान तथ्याङ्क हो र यसमा लगभग पाँच लाख सहभागीको विवरण रहेको थियो।  

च्याटजिपिटीमा तथाकथित ‘ट्रान्सफर्मर’ कलामा आधारित तन्त्रिका नेटवर्क ‘टी’ले सबैभन्दा प्रसिद्ध भाषामा आधारित रहेर च्याटबोट र यसका धेरै अनुकरणकता र प्रतिस्पर्धीहरुमा बाँधिएर कार्यहरु समाधान गर्छ।  

‘मेडिकल निदानको क्रम बुझ्नु भनेको ‘पाठमा व्याकरण सिक्नु जस्तै हो,’ जर्मन क्यान्सर रिसर्च सेन्टरका एआई विशेषज्ञ मोरित्ज गेस्र्टुङले पत्रकारसँग भने।  

उनले भने, ‘डेल्फी–टु एमले ‘स्वास्थ्य सेवा तथ्याङ्कमा पूर्वनिदान ढाँचाहरु सिक्छ धेरै अर्थपूर्ण र स्वास्थ्य–सान्दर्भिक पूर्वानुमानहरु गर्न सक्षम हुन्छ।’  

गेस्र्टुङले भने, ‘एआईले उनको उमेर र अन्य कारकहरुले भविष्यवाणी गर्नेभन्दा धेरै उच्च वा कम हृदयघातको जोखिममा रहेका मानिसहरुलाई छुट्याउन सक्छ।’  

टोलीले डेल्फी–टु एमको प्रदर्शन डेनमार्कको सार्वजनिक स्वास्थ्य तथ्याङ्कमा लगभग २० लाख व्यक्तिको तथ्याङ्कमाथि परीक्षण गरेर प्रमाणित गरेको दावी गरेको छ।  

गेस्र्टुङ र सहकर्मी टोलीका सदस्यले भने, ‘डेल्फी–टु एम उपकरणलाई थप परीक्षणको आवश्यकता छ र यो क्लिनिकल प्रयोगको लागि अझै तयार छैन।’  

यसैगरी स्वास्थ्य प्रविधि शोधकर्ता पिटर ब्यानिस्टरले भने, ‘यो अझै पनि सुधारिएको स्वास्थ्य सेवाबाट लामो बाटो हो। बेलायती र डेनमार्कका तथ्याङ्कहरु उमेर, जाती र वर्तमान स्वास्थ्य सेवा परिणामहरुको सन्दर्भमा पक्षपाती छन्।’  

‘भविष्यमा डेल्फी–टु एमजस्ता प्रणालीहरुले ‘प्रभावकारी रूपमा रोकथामको औषधिको लागि निगरानी र सम्भवतः पहिलेको क्लिनिकल हस्तक्षेपलाई मार्गदर्शन गर्न’ मद्दत गर्न सक्छ,’ गेस्र्टुङले भने।  

‘युरोपियन मोलिक्युलर बायोलोजी ल्याबोरेटरी’का सह–लेखक टम फिट्जगेराल्डले भने, ‘ठूलो पैमानामा, यस्ता उपकरणहरुले ‘विस्तारित स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा संसाधनहरुको अनुकूलन’ मा मद्दत गर्न सक्छन्।’  

धेरै देशका चिकित्सकले पहिलेदेखि नै रोगको जोखिमको भविष्यवाणी गर्न कम्प्युटर उपकरणहरुमा ‘क्युआरआइएसके प्रोग्राम’ प्रयोग गर्छन्। बेलायतमा निजी चिकित्सकले हृदयघात वा स्ट्रोकको खतराको आँकलन गर्न प्रयोग गर्छन्।  

डेल्फी–टु एमका सहलेखक इवान बिरनीले भने, ‘डेल्फी–टु एमले सबै रोगलाई एकैपटक र लामो समयसम्म सार्न सक्छ।’  

मेडिकल एआईमा विशेषज्ञता हासिल गरेका किङ्ग्स कलेज लन्डनका प्राध्यापक गुस्ताभो सुद्रेले भने, ‘यो अनुसन्धान ‘मापनयोग्य व्याख्यात्मक र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण नैतिक रूपमा जिम्मेवार भविष्यवाणीको नमूनाको दिशामा एक महत्त्वपूर्ण कदम हो।’  

धेरै ठूलो एआई मोडेलहरुको पूर्ण आन्तरिक कार्यहरु हाल उनको सिर्जनाकर्ताहरुको लागि पनि रहस्यमय छन्। त्यसैले ‘व्याख्यात्मक’ वा ‘व्याख्यायोग्य’ एआई यस क्षेत्रको शीर्ष अनुसन्धान लक्ष्यमध्ये एक हो। एएफपी